Cami ve Türbeler

Özellikle Ruslardan destek alan Ermeni ve Rumlar şehirde katliamlara başlamışlardı. Trabzon'un işgal günleri 1917 de Rusya da patlak ve¬ren Bolşevik isyanına kadar devam etti. İhtilal nedeniyle geri çekil¬mek zorunda kalan Ruslar ile 18 Ocak 1917 de Erzincan antlaşması yapıldı. Ancak Ermeniler bu antlaşmayı tanımayıp katliamlara devam edince ordu komutanı Vehip Paşaya ileri hareket emri verildi. Vehip Paşa bölgedeki çeteleri temizleye temizleye 15 Şubat 1918 de Vakfıkebir'e 18 Şubatta Akçaabat'a, 24 Şubatta da Trabzon'a girerek 2 yıl süren esaret ve acı dolu günlere son verdi. 24 Şubat günümüzde de Trabzon'un kurtuluşu olarak törenlerle kutlanmaktadır. Osmanlı Devletinin cihan harbinden yenik ayrılmasıyla imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla Osmanlı toprakları işgal edilmeye başlanmış, Anadolu halkı ise bu işgallere direniş ile karşılık vermişti. Bu tarihler¬de Trabzon ve çevresi bu emperyalist devletlerin ülkeyi parçalama ve bölme girişimlerine karşı İlk kuva-i milliye birliklerinin ve mahalli cemi¬yetlerin kurulduğu bölgelerden biri olmuştur. Trabzon halkını bu cemi-yetlerin kuruluşuna iten sebep şüphesiz bağımsızlıklarına ve vatanla¬rına duydukları aşırı bağlılıktır ve bununla beraber bölgede kurulmak istenilen Pontus Devletine engel olma düşüncesidir. Bölgede başla¬yan direniş hareketlerinde eski ittihatçılar ve özellikle Teşkilat-ı Mah¬susa üyeleri etkili olmuş ve bölgedeki milli uyanışı organize etmişler¬dir. Böylece bölgede kurulan Kuva-i Milliye birlikleri bölgedeki Rum ve Ermeni çetelerle mücadeleye başlamışlardır. Doğudaki direniş faali¬yetleri çerçevesinde Alay komu- tanı Ali Rıza Bey ve Barutçuzade Hacı Ahmet Efendi Trabzon teşkilatını kurmakla görevlendirilmiştir. İstanbul'da bulunan Trabzonlular da Ali Şükrü Beyle Binbaşı Osman'ı teşkilatlanma faaliyetlerinde bulunmak üzere Trabzon'a göndermeyi amaçlamışlardır. İstanbul da kısa zamanda Karadenizli denizcilerden bir teşkilat kurulmuş ve bu teşkilat taka, motor ve vapurla Trabzon silah ve cephane şevkine başlamıştır. İstanbul'dan başlayan bu sevi yat Trabzon'daki kayıkçılar sayesinde direniş birliklerine ulaştırılmışt Bu faaliyetler sonucu Halit Bey Temsil Heyeti adına Mustafa Kem Paşa tarafından Trabzon ve havalisi Kuva-i Milliye komutanı olar; görevlendirilmiştir. Böylece bölgede direniş tam olarak teşkilatlanm ve kısa zamanda bölgedeki Pontusçuların korkulu rüyası halir gelmişlerdir.
Yeşilin bin bir tonunu içinde barındıran Trabzon, çok sayıda yerli yabancı gezginler tarafından ziyaret edilerek adından övgü İle söz < tirmiş, ünlü seyyah Marko Polo ve Evliya Çelebi'nin anılarına da ko olmuştur. Batıkların "muhteşem" diye adlandırdıkları Osmanlı Padişi Kanuni Sultan Süleyman'ın doğup büyüdüğü ve 15 yaşına kadar yaş dığı kentte, Roma, Bizans ve Osmanlı döneminden günümüze ulaş, pek çok tarihsel anıt vardır. Tarihi ve kültürel değerlerin yanısıra, gı leri, akarsuları, dağları, yaylaları kenti ayrıcalıklı yapan başlıca dog güzelliklerdir. Bol yağışlı iklimin sunduğu doğal güzelliklerin yanınc insan elinden çıkan nadide eserler görenlerin hayranlıklarını kazar cak niteliktedir. Gümüş ve altının Trabzonlu zanaatkarların elinde r kışa dönüştüğü kazazlık ve hasır bilezik ürünleriyle, horonu, kemem; si ve diğer folklorik unsurlar Trabzon'un dünya tanıtımında başlı simgelerdir. Uluslararası ticaret merkezi olarak artan önemi ile K; kasya, Orta Asya ve batı arasında bir köprü görevi gören Trabzc Ortadoğu ve Bağımsız Devletler Topluluğu ile gelişen ticarette öne li bir rol oynamaktadır. Üniversitesi, modern limanı, uluslarar; havalimanı, serbest bölgesi ve turizm potansiyeli ile aydın ve başa bir geleceğe doğru ilerlemektedir. 

Gülbahar Hatun Camii
Yavuz Sultan Selimin annesi Gülbahar Hatun'un hatırası için Orta Hisarlıbatısında, Zağnos Köprüsü'nün yakınında bir külliye içerisinde yapılmıştır. Külliyeden cami ile türbe günümüze gelebilmiş; imaret, mgdrese, hamam ve mektep yıkılmıştır. Kaynaklar bu eserin, 1514- yılında yaptırıldığım göstermektedir. Caminin inşa kitabesi yoktur. Cami erken devir tfsmanlı mimarisinde ayrı bir plan tipi oluşturan Zaviyeli Camiler grubuna girmektedir.
Duvar işçiliği özenlidir. Pencereler, son^emaat mahalli, kemerleri ve minarede koyu gri ve sarımsı beyaz taş kullanılmıştır. Mihrap mermerden yapılmıştır. Kenar bordürlen sade, tepeliği bitkisel süslemelidir. Beşgen nişkarnaslı bir kavsaralfe son bulur. Köşe¬liklerinde ikişer kabara (gül bezek) motifi yer alır. Minberde mermer olup sade bırakılmıştır. Caminin klasik dönem süslemeleri bo¬zulmuştur. Bugünkü süslemeler son onarımları yapılmıştır.

Çarşı Camii
Trabzon'un Çarşı mahallesi Kemeraltı mevkiinde yer alır. Cami, uzun yıllar Trabzon'da valilik yapmış Hazinedarzade Osman Paşa tarafın¬dan H.1225, M.1839 yılında yaptırılmıştır. Caminin kurulduğu saha eğimli olduğu için kuzey cephesinde son cemaat mahallinin altına dükkanlar yerleştirilmiştir. Şehrin en büyük camisidir. Yapıda munta¬zam bir taş işçiliği göze çarpar. Kapı ve pencere silmelerinde barok süslemeli bordürler görülür. Cami, son cemaat mahalli üç bölümlü, kubbeli dört sütunun arasına yerleştirilen ince perde duvarlı ampir bir revaktan meydana gelmektedir.

Tavanlı Camii
Trabzon'un tipik çatılı camilerinden birisidir. 1874 yılında Nemlizade- ler tarafından yapılmıştır. Kalın taş duvarları özenli bir işçilik gösterir. Harimin giriş kısmı üzerinde ahşap mahfil yer almaktadır. Caminin aydınlatılması bütün cephelerdeki pencerelerle sağlanır. Taş mihrap bordürleri vazodan çıkan ağaçlar ve kıvrım dallarla kabartma olarak süslenmiş. Minber sade tutulmuştur. Harimin ahşap tavanı da ortada göbeklidir.

Ahi Evren Dede Camii
Trabzon'a hakim Boztepe semtinde yapılmış olan caminin tarihi bilin¬memektedir. Şemsettin Sami'nin belirttiğine göre Sultan Orhan döne¬minde Ahi Evren'in bir derviş dergahı inşa ettirdiği bunun da bugünkü cami ve türbenin yerinde olduğundan bahsetmektedir. Komplekse ait kesin bir bilgimiz yoktur. Burada aynı isimli bir cami inşa edildi. Ahi Evren Dede camisi Hacı Hakkı Babanın katkılarıyla tamir ettirile¬rek günümüze ulaştırılmıştır.

Hızırbey Camii
Bu eser Hızırbey mahallesinde yer almaktadır. Yapının ve mahallenin bu isimle anılması Trabzon'da valilik yapan Hızır Bey'den ötürüdür. Kare planlı olan yapı H.1213(1789/99) yılında yaptırılmıştır. Mimar Çetintaş'ın raporuna göre; camiinin hicri 1298 (1880) senesinde halk tarafından yaptırıldığı söylenir ise de bu tarih tamir kitabesidir. Eser, 1970 yılında tamir ettirilmiş, Hızır Bey Camiini onarma ve güzelleş¬tirme derneği'nin öncülüğünde Camii avlusu düzenlenmiş, son cemaat yeri genişlettirilerek asıl bölüme uyumlu olarak yeni ek yapı kuzey tarafına 20.yy'ın sonunda (1998-99) yapılarak daha fazla cemaate hizmet verecek hale getirilmiştir.

Erdoğdu Bey Camii
H.985 M.1577 yılında Trabzon Valisi Erdoğdu Bey tarafından, ken ismi ile anılan Erdoğdu Mahallesi'nde yaptırılmıştır. Cami birçok on rım geçirmiş ve geniş ölçüde özelliklerini yitirmiştir. Mihrap nişinin mukarnaslı bir kavsarası vardır. Köşeliklerde birer gül bezek ile üsl kısımda yazı kuşağı yer alır. Burada bulunan H.1317, M.1899 tarif caminin son onarımına aittir. Minber ahşap olup sade bırakılmıştır.